Tăng cường hiệu lực xử lý vi phạm hành chính trong hoạt động công chứng tại TP. Hồ Chí Minh

1. Đặt vấn đề

Công chứng là thiết chế pháp lý có vai trò bảo đảm tính xác thực, an toàn của các giao dịch dân sự, kinh tế. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh và nhu cầu giao dịch ngày càng lớn, TP. Hồ Chí Minh là địa bàn có hoạt động công chứng phát triển mạnh, với hơn 220 tổ chức hành nghề công chứng và hàng triệu hồ sơ mỗi năm. Cùng với sự phát triển đó, các hành vi vi phạm hành chính (VPHC) trong lĩnh vực này cũng xuất hiện với tính chất phức tạp, đòi hỏi công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý phải được tăng cường, đảm bảo tính nghiêm minh và minh bạch của pháp luật.

2. Cơ sở pháp lý và phương pháp nghiên cứu

Hoạt động xử lý VPHC trong công chứng hiện được điều chỉnh bởi Luật Công chứng năm 2014 (sửa đổi 2024), Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi 2020), cùng các nghị định hướng dẫn như Nghị định 82/2020/NĐ-CP và Thông tư 05/2025/TT-BTP của Bộ Tư pháp. Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích – tổng hợp quy phạm pháp luật kết hợp khảo sát thực tiễn hoạt động của các tổ chức hành nghề công chứng tại TP. Hồ Chí Minh.

3. Thực trạng vi phạm và xử lý

Báo cáo công tác tư pháp năm 2024 của Sở Tư pháp TP. Hồ Chí Minh ghi nhận 36 vụ vi phạm hành chính trong lĩnh vực công chứng, chủ yếu là các hành vi như công chứng ngoài trụ sở, xác nhận hồ sơ thiếu căn cứ, lưu trữ không đúng quy định, hoặc thu phí sai biểu giá.

Trong đó, 12 vụ đã bị xử phạt với tổng số tiền hơn 300 triệu đồng; đồng thời, một số công chứng viên bị đình chỉ hành nghề hoặc yêu cầu bồi dưỡng bắt buộc. Các hình thức xử lý này góp phần răn đe, nhưng vẫn còn hạn chế trong phát hiện, đặc biệt ở khâu tự kiểm tra nội bộ và quản lý hành chính.

4. Nguyên nhân của các tồn tại

• Hệ thống văn bản pháp luật chưa thống nhất, còn chồng chéo trong quy định thẩm quyền xử phạt.
• Công tác phối hợp giữa các cơ quan tư pháp – thuế – đất đai trong quản lý hồ sơ công chứng chưa hiệu quả.
• Hạ tầng dữ liệu điện tử phục vụ thanh tra, giám sát còn hạn chế.
• Đội ngũ công chứng viên phát triển nhanh nhưng chưa đồng đều về năng lực và ý thức nghề nghiệp.
• Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu thực tế.

5. Giải pháp nâng cao hiệu lực xử lý

• Hoàn thiện pháp luật: Cần rà soát, sửa đổi các quy định liên quan đến thẩm quyền, trình tự xử lý và công khai quyết định xử phạt để tăng tính minh bạch.
• Tăng cường thanh tra, kiểm tra: Thực hiện kiểm tra định kỳ, chuyên đề, kết hợp thanh tra đột xuất đối với các đơn vị có nguy cơ vi phạm cao.
• Ứng dụng công nghệ thông tin: Xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung về công chứng, liên thông giữa Bộ Tư pháp – Sở Tư pháp – Văn phòng công chứng.
• Nâng cao năng lực công chứng viên: Đẩy mạnh bồi dưỡng nghiệp vụ, đạo đức hành nghề và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy tắc nghề nghiệp.
• Tăng cường tuyên truyền và giám sát xã hội: Phát huy vai trò của hiệp hội nghề nghiệp, báo chí và người dân trong phản ánh vi phạm.

6. Kết luận

Xử lý VPHC trong hoạt động công chứng là công cụ quan trọng để bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và củng cố niềm tin của xã hội vào hệ thống pháp lý. TP. Hồ Chí Minh đã có nhiều bước tiến trong việc tăng cường thanh tra, kiểm tra, song cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế phối hợp, ứng dụng công nghệ, và nâng cao chất lượng đội ngũ hành nghề nhằm hướng tới một nền công chứng chuyên nghiệp, minh bạch và hiện đại.